Omówienie wybranych pojęć dotyczących pal prefabrykowanych i palowania

 

1. Wpęd pala

Co to jest wpęd pala?
 Wpęd pala to trwałe, spowodowane uderzeniem młota, przemieszczenie pala w gruncie.

Czy pomiar wpędów wykonuje się na wszystkich wbijanych palach?


Dobrą praktyką jest określenie wpędu wszystkich pali na końcowym odcinku (zwykle 1÷2 m) pogrążania. Wyjątek stanowią pale przewidziane do próbnych obciążeń, dla których wpędy odnotowuje się na całej długości pogrążania – te wyniki wykorzystuje się zwykle do oceny zgodności rzeczywistych warunków gruntowych z określonymi w dokumentacji geotechnicznej, z wykorzystaniem analogii pala wbijanego do sondy dynamicznej.


Jak mierzyć wpęd pala?


Wpęd to różnica poziomów wierzchu pala nad powierzchnią terenu przed i po uderzeniu młota. W związku z praktyczną trudnością pomiaru po jednym uderzeniu, wpęd najczęściej wylicza się na podstawie:

przemieszczenia głowicy pala po serii uderzeń (np. w trakcie próbnego obciążenia dynamicznego to zwykle trzy uderzenia) zmierzonego metodą niwelacji technicznej lub precyzyjnej;
liczby uderzeń niezbędnej do osadzenia pala na określonej głębokości (najczęściej 0,2 m lub 0,3 m) w trakcie palowania zasadniczego. Podziałka 0,2 m lub 0,3 m nanoszona jest na maszt kafara lub ramę młota, a pomocnik operatora liczy uderzenia powodujące wbijanie pala na kolejnym oznaczonym odcinku. W przypadku automatycznego pomiaru wpędu mierzona jest pozycja młota przy każdym uderzeniu. Ponadto zlicza się liczbę uderzeń na przyjęty odcinek.
Wyliczanie wpędu w przedstawiony wyżej sposób eliminuje wpływ lokalnych zakłóceń związanych z niejednorodnością podłoża gruntowego. Do tego uśrednia wartość wpędu w warstwie gruntu penetrowanej przez pal i pozwala, szczególnie w trakcie palowania zasadniczego, na prowadzenie pomiarów bardzo prostymi metodami z technicznie wystarczającą dokładnością.


Jak można wykorzystać wpęd pala?


Zmierzony wpęd pala można wykorzystać do:określenia kryterium wpędu;
dokumentowania przebiegu wbijania pojedynczego pala i przebiegu robót palowych – wpędy to jedna z podstawowych informacji zawartych w metryce pala;
oceny zgodności rozpoznania geotechnicznego z rzeczywistymi warunkami występującymi w obrębie fundamentu palowego (analogia: pal = sonda dynamiczna);
oceny jednorodności warunków gruntowych w obszarze fundamentu palowego;
oceny jakości posadowionego pala, np. w zakresie możliwości powstania istotnych uszkodzeń w trakcie wbijania, choćby złamania;
oceny nośności pojedynczych pali na podstawie wzorów dynamicznych (możliwość zwykle ograniczona do pali pogrążonych w gruntach sypkich);
porównania nośności poszczególnych pali w obrębie fundamentu palowego;
szacowania przyrostu nośności w czasie na podstawie wpędów z kolejnych prób dobicia pala lub pali;
typowania pali o największych wpędach do wykonania próbnych obciążeń kontrolnych.


Co to jest kryterium wpędu?


Kryterium wpędu to liczbowa wartość wpędu wykorzystywana w robotach palowych jako wyznacznik akceptacji albo przerwania procesu wbijania.

Kryterium wpędu najlepiej określać w postaci przedziału wartości wpędu maksymalnego i minimalnego dopuszczalnego.

Wpęd maksymalny dopuszczalny to wartość świadcząca o spełnieniu przez pogrążany pal wymagań projektu w zakresie nośności/sztywności. Po osiągnięciu wymaganej wartości wpędu w kolejnej serii uderzeń, przy braku innych kryteriów, można przerwać dalsze wbijanie pala. Wartość maksymalna dopuszczalna wpędu zwykle określana jest na podstawie analizy metryk wbitych pali oraz wyników szacowania nośności z wykorzystaniem wzorów dynamicznych lub/i wyników próbnych obciążeń dynamicznych lub/i statycznych.

Wpęd minimalny dopuszczalny – dla pali żelbetowych są to zwykle 4 mm – wykorzystywany jest jako kryterium przerwania robót palowych w celu ochrony pala lub/i młota przed uszkodzeniem. Wartość minimalna kryterium wpędu określana jest na podstawie analizy procesu wbijania lub na podstawie wcześniejszych doświadczeń. Jeśli wpędy w kolejnej serii uderzeń osiągają wartość mniejszą od minimalnej, należy przerwać wbijanie lub zmienić parametry procesu (np. zwiększyć podrzut lub/i ciężar młota). W przypadku kontynuowania palowania przy malejących wartościach wpędów gwałtownie rośnie ryzyko uszkodzenia głowicy pala lub młota, a proces wbijania jest nieefektywny.

Jeśli wbity pal spełnia kryterium wpędu, stanowi to (przy braku innych kryteriów) podstawę uznania pala za wykonany prawidłowo i spełniający wymagania projektu.


Czy na podstawie wpędu można wiarygodnie określić nośność pala?


Tak. Szacowanie nośności pala pojedynczego na podstawie wpędu z wykorzystaniem wzoru dynamicznego jest najstarszą, współcześnie nadal wykorzystywaną (wg PN-EN 1997-1 oraz PN-83/B- 02482) metodą normową. Wykorzystanie wpędu do określania nośności pala ograniczone jest zwykle do pali pogrążonych w gruntach sypkich (ze względu na osiąganą w takich warunkach gruntowych wysoką dokładność metody). Na przykład w Danii wpędy stanowią podstawową, uznawaną za bardzo wiarygodną, normową metodę szacowania nośności pali wbijanych w podłoża piaszczyste.

Do szacowania nośności pali na podstawie wpędów należy wybrać właściwy wzór dynamiczny skorelowany z wynikami próbnych obciążeń statycznych podobnych pali, wbitych w podobnych warunkach gruntowych. W Polsce w przypadku pali prefabrykowanych najlepiej sprawdza się wzór dynamiczny z normy PN-83/B- 02482, czyli tzw. formuła duńska.

Szacowanie nośności na podstawie wpędów w gruntach spoistych jest możliwe, jednak inne metody są zdecydowanie dokładniejsze.


Jakie nieporozumienia towarzyszą wykorzystaniu pojęcia wpędu?


Wpęd najczęściej bywa mylony z liczbą uderzeń, na podstawie której jest wyliczany, z czego wynika opaczna interpretacja pojęć „małe wpędy” i „duże wpędy”.

Czym się różnią małe i duże wpędy?

„Małe wpędy” – duża liczba uderzeń na odcinek posadowienia świadczy o większej nośności/sztywności, a „duże wpędy” – mała liczba uderzeń o mniejszej nośności/sztywności pogrążonego pala.

W przypadku wbijania grupy pali spełnienie kryterium wpędu maksymalnego na pojedynczym palu nie zwalnia wykonawcy z obowiązku pogrążania wszystkich pali w fundamencie na zbliżoną głębokość. Dopiero przekroczenie kryterium wpędu minimalnego w kolejnych seriach uderzeń pozwala przerwać wbijanie pojedynczego pala – bez względu na głębokość pogrążania, z uwagi na gwałtownie rosnące ryzyko uszkodzenia pala. Jeśli powoduje to znaczne zróżnicowanie głębokości osadzania pali w ramach grupy palowej, należy przeanalizować, czy konieczne jest wsparcie procesu wbijania (np. w postaci wstępnego przewiercania). Należy też sprawdzić możliwość zmiany sposobu powstania fundamentu palowego lub sprzętu służącego do osadzania pali.

2. Kafar

Na podwoziu gąsienicowym z młotem hydraulicznym